سرطانپستان،یک بیماریقابلپیشگیری

سرطان پستان که 23 % همه سرطانها درزنان را شامل می شود، شایعترین سرطان و کشنده ترین بدخیمی در بین زنان محسوب می شود و یکی از مهمترین عوامل نگران کننده سلامتی زنان در جهان می باشد. سرطان پستان، به صورت تغییرات رشد خارج از کنترل  سلولها در بافت پستان تعریف می شود که این رشد غیرطبیعی، در غدد تولیدکننده شیر یا در مجاری که لوبولها را به نوک پستان مرتبط می سازند ،ایجاد می گردد. شیوع سرطان پستان در ایالات متحده و اروپا،دو برابر کشورهای آسیایی است و در همه کشورها، میزان شیوع آن در حال افزایش است؛ اگرچه شیوع آن در آسیا کمتر از کشورهای غربی است. شیوع کمتر سرطان پستان درزنان کشورهای آسیایی، به سبک زندگی سنّتی آنان نسبت داده می شود. اما پیشرفت سریع اقتصادی- اجتماعی و تغییرات فرهنگی- اجتماعی، منجر به غربی شدن سبک زندگی و افزایش خطر سرطان پستان در آسیا شده است؛ به طور مثال، امروزه در آسیا زنان، فرزندان کمتری دارند؛ در سنین بالاتری بچه دار می شوند و مدت زمان شیردهی کوتاهتری را تجربه می کنند.

براساس آخرین آمار مرکز تحقیقات سرطان در ایران، سالیانه حدود 8500 مورد جدید سرطان پستان در کشور ثبت می شود و 1400 نفر به دلیل ابتلا به سرطان پستان فوت می کنند؛همچنین در حال حاضر حدود 40000 نفر با این بیماری درکشور زندگی می کنند. بدین ترتیب، با توجه به شیوع بالای سرطان پستان و میزان ابتلا و مرگ و میر ناشی از آن درسراسر دنیا، به نظر می رسد بهترین روش برای کنترل آن،پیشگیری است. پیشگیری اولیه، با اجتناب از عوامل خطرشناخته شده و پیشگیری ثانویه، با روشهای مختلف غربالگری برای شناسایی اولیه تومور و درمان به موقع،می تواند نقش مؤثّری در کاهش آسیبهای اقتصادی-اجتماعی ناشی از سرطان در خانواده و جامعه داشته باشد.

علائمونشانه هایسرطانپستان

سرطان پستان، وقتی تومور کوچک باشد، به طور تیپیک هیچ علامتی ایجاد نمی کند؛ بنابراین بسیار مهم است که زنان، راهنماهای غربالگری را برای تعیین سرطان پستان درمراحل اولیه مدنظر قرار دهند. وقتی رشد سرطان پستان به اندازه ای باشد که بتواند لمس شود؛ شایعترین نشانه فیزیکی،توده بدون درد است. بعضی اوقات سرطان می تواند به گره های لنفاوی زیر بغل گسترش یابد و یک برآمدگی ایجاد کند. علائم و نشانه های کمترشایع شامل: درد یا سنگینی پستان، ناهنجاریهای نوک پستان به صورت ترشح خودبه خودی مخصوصاً خونی، خارش و پوسته پوسته شدن نوک پستان، تورفتگی به سمت داخل و حساسیت در لمس، پوست پرتقال مانند و هر گونه تغییر ظاهری جدید مانند: زخم، قرمزی، رگهای برجسته، فرورفتگی و کشیدگی در پوست یا نوک پستان می باشد.

عواملخطرسرطانپستان

عوامل متعددی در بروز سرطان پستان دخالت دارند که به طور کلی می توان آنها را به سه دسته عوامل تغییرناپذیر،تغییرپذیر و سایر عوامل تقسیم بندی نمود. عوامل تغییرناپذیرشامل: سن، جنس، شرح حال خانوادگی، یائسگی دیررس و استعداد ژنتیکی است.علاوه بر جنس مؤنّث، افزایش سن، مهمترین عامل خطر برای سرطان پستان محسوب می گردد؛ به طوریکه شیوع آن،بعد از سن 35 سالگی در زنان بیشتر شده و بعد از سن 80سالگی به یک میزان ثابت میرسد . سرطان پستان درزنان جوانتر از 20 سال به ندرت دیده می شود و به طور قابل ملاحظه ای در طی دهه 30 تا اواسط دهه 70 زندگی افزایش و سپس به طور معنی داری کاهش می یابد.زنان، مانند مردان با شرح حال خانوادگی سرطان پستان به ویژه داشتن نسبت خویشاوندی درجه یک(مادر، خواهر،دختر، پدر، برادر)، در افزایش خطر سرطان پستان در حال پیشرفت هستند. این خطر، افزایش بیشتری می یابد وقتی بیش از یک نسبت خویشاوندی درجه یک با سرطان پستان پیشرفته وجود داشته باشد. خطر سرطان پستان برای زنان دارای یک نسبت مؤنّث درجه یک با سرطان تشخیص داده شده در مقایسه با زنان بدون شرح حال خانوادگی، 8/1 برابر و نیز با داشتن دو نسبت درجه یک، 3 برابر و برای زنان با داشتن سه نسبت درجه یک یا بیشتر 4 برابر، افزایش می یابد. ذکر این نکته لازم است که قسمت اعظم زنان با داشتن یک یا بیشتر نسبت خویشاوندی درجه یک، هرگز به سمت سرطان پیشرفت نمی کنند و اکثر زنانی که مبتلا به سرطان می شوند، شرح حال خانوادگی بیماری را ذکر نمی کنند. همچنین شرح حال خانوادگی از سرطان تخمدان هم با افزایش خطر سرطان پستان در هر دو جنس زن و مرد همراه است. زنان با شرح حال سرطان پستان یا تخمدان در خانواده،باید با پزشک خود مشورت کنند؛ زیرا ممکن است وجود یک استعداد ژنتیکی برای سرطان مطرح باشد.

استعدادژنتیکی

تخمین زده میشود که 5-10% موارد سرطان پستان در زنان و 4-40% در مردان از جهش های ارثی ژن هامستعد کننده سرطان پستان حاصل شود. زنانی که سیکلهای قاعدگی بیشتری داشته باشند ونیززنان با شروع منارک قبل از 12 سالگی و یا یائسگی بعد از55 سالگی، احتمال خطر بیشتری برای سرطان پستان دارند که افزایش خطر ممکن است به دلیل زمان مواجهه طولانیتربا هورمونهای جنسی باشد. در سالهای اخیر سن قاعدگی در دختران، به میزان قابل توجهی کاهش یافته است و دلیل آن، تغییر در الگوی تغذیه و افزایش شیوع چاقی است؛زیرا این عوامل، تعادل هورمونی را تحت تأثیر قرار می دهند.

عواملتغییرپذیریاعواملخطرمرتبطباسبکزندگی

عوامل مرتبط با سبک زندگی شامل: چاقی و اضافه وزن،تغذیه، عدم فعالیت فیزیکی، مصرف الکل، تنباکو، داروهای پیشگیری از بارداری خوراکی و مصرف هورمون پس ازیائسگی است.

برخی از عوامل خطر سرطان پستان در در زنان عبارتنداز:

افزایش سن؛نسبت خویشاوندی درجه یک با سرطان پستان؛استعداد ژنتیکی، منارک زودرس؛ یائسگی دیررس؛ نداشتن حاملگی؛اولین حاملگی بعد از سن 30 سالگی؛سابقه فردی سرطان پستان، تخمدان یا آندومتر؛؛  چاقی/افزایش سن BMI ،تراکم بالای بافت پستان؛ هورمون درمانی یائسگی با استروژن دوز بالا یا درمان طولانی مدت؛ سابقه مواجهه با اشعه در ناحیه پستان

تشخیصزودرسسرطانپستان

و انجمن سرطان (WHO) سازمان بهداشت جهانی آمریکا، بهترین راه کنترل سرطان پستان راتشخیص زودرس آن میدانند. با توجه به اینکه این بیماری از یک مرحله مخفی طولانی حدود 8 تا 10 سال عبور می کند، بنابراین با شناسایی و تشخیص توده در مراحل اولیه، می توان جان بیماررا از مرگ زودرس نجات داد . باتوجه به اینکه درایران، مبتلایان به سرطان پستان در 50 % موارد در مراحل پیشرفته بیماری مراجعه می کنند ، لزوم تشخیص زودرس بیماری حائز اهمیت می باشد؛ بنابرایی مشاوره با زنان برای ترغیب آنان برای انجام آزمایشهای غربالگری معمول به منظور تشخیص زودرس سرطان پستان، بهطور مؤکّدتوصیه   می گردد.

پیشگیری اولیه از سرطان پستان

سرطان پستان شایع ترین سرطان در زنان می باشد که به علت ابتلای زنان در سنین جوانی ومشکلات روانی همراه از اهمیت بالایی برخوردار است. بهترین راه پیشگیری از بیماری ها جلوگیری از ایجاد عوامل خطر بیماری در فرد و پیشگیری اولیه می باشد . به طور کلی دو دسته از عوامل در ایجاد سرطان پستان دخالت دارند : عوامل خطر قابل تغییر و عوامل خطرغیر قابل تغییر . آنچه در پیشگیری اولیه اهمیت دارد عوامل خطر قابل تغییر می باشد . در این بین مصرف الکل ، چاقی، مصرف زیاد چربی، عدم فعالیت بدنی، عدم مصرف سبزی، هورمون درمانی، تابش اشعه، اضطراب، از عوامل خطرقابل اصلاح می باشد. در ایران سن ابتلا به سرطان پستان در زنان پایین تر از کشورهای توسعه یافته   می باشد به دلیل درگیر نمودن زنان فعال از لحاظ اجتماعی ، اقتصادی و زمان ابتلای طولانی تر بسیار مهم می باشد . بر اساس نتایج عوامل خطرقابل اصلاح در ایجاد سرطان پستان نقش دارند . لذا با توجه به سن پایین ابتلا در ایران پیشگیری اولیه می تواند راهگشا باشد و توصیه می شود برنامه های آموزشی در زمینه سبک زندگی سالم ارایه گردد . از طرفی با توجه به غیرقابل تغییر بودن بسیاری از فاکتور ها ، برنامه ی های غربالگری در زنان بالای 20 سال بر اساس پروتکل های موجودبه شدت توصیه می شود.

درمانهدفدارسرطان

سالهاست که بیماری سرطان افراد بسیار زیادی را مورد آسیب قرار داده است و دومین علت جهانی مرگ ومیر پس از بیماریهای قلبی و عروقی میباشد1-سرطان بیماری بسیار پیچیدهی ژنتیکی، اپیژنتیکی ومحیطی و دارای تنوع فراوانی در سطوح بافتی، توموری و سلولی است که این گوناگونی میتواند به درمانهای نامناسب منجر شود.سلولهای سرطانی با برهم زدن نظم شگفت انگیز سلولهای بدن به قوانین حاکم بر تقسیم سلولی بی اهتنا شده و سازخود را میزنند.سرعت پیشرفت تومور به پس زمینه های زیستی، ایمنی شناختی، ژنتیکی و محیطی فرد بستگی دارد. پیچیدگی سرطان با کشف رده های ژنی گوناگون دخیل در آن و به ویژه ژنهای بازدارنده ی تومور و مسیرهای مولکولی بیشتر می شود. با این وجود، شواهد نشان داده اند که بخش چشمگیری از عوامل مستعدکننده سرطان را نمیتوان به تغییر درتوالیهای کدکننده ی پروتیین نسبت داد.

دانشمندان در تلاش هستند با شناسایی دقیق جهش های درگیر در ایجاد هر سرطان، بهترین گزینه را برای رژیم درمانی هر بیمار پیشنهاد دهند تا با این رویکرد، از بروز عوارض جانبی شیمی درمانی تا حد امکان جلوگیری کرده و نیز بازده درمان را به حداکثر برسانند.

اهدافاصلیدرمانهدفدارسرطان

1.مسیرهای پیام رسانی سلولی: یکی از مواردی که به طور قطع در روند سرطانزایی نقش فوق العاده دارد، برهم خوردن نظم مسیرهای پیام رسانی سلولی است که به تکثیر بیش از حد سلولی منجر شده و یا از توقف تکثیر در زمان لازم جلوگیری می کند.

2. رگزایی یا آنژیوژنز: جنبه دیگری از تومورها که تلاشهای گسترده ای برای مهار آن در جریان است، ویژگی رگزایی آنهاست که مسیرهای متعددی را در بر میگیرد.

3.پایداری ژنوم: برهم خوردن توانایی حفظ پایداری ژنوم ازموارد مهم زمینه ای ایجاد و پیشرفت سلولهای نئوپلاستیک به شمارمی آید. با توجه به این نقطه ضعف سلولهای سرطانی، یکی از راهکارهای درمانی بسیار امیدبخش این است که در سلولهایی که مسیرهای ترمیم DNA در آنها آسیب دیده است، از داروهایی استفاده گردد که موجب آسیب به ژنوم می شوند. در این حالت دارو تنها موجب مرگ سلولهای غیرعادی شده و سایر سلولهای سالم بدن فرد، با توجه به توانایی ترمیم ژنوم خود میتوانند با این تنش محیطی مقابله کنند.

روشهایانتقالهدفمنددارو

یکی ازانواع درمان هدفدار سرطان، ابداع و بهره گیری از روشهایی است که بتوانند دارو را به نحو مستقیم به سلولهای سرطانی انتقال داده و با جلوگیری از رسیدن دارو به سلولهای سالم فرد، آثار سوء داروهای شیمیدرمانی را به حداقل برسانند.