به نام خدا

سرطان ریه دومین عامل مرگ ومیر موجود درمرگ بین سرطان ها در هر دو جنس مرد و زن می باشد.این سرطان پروسه درمانی بسیار سختی داشته و اغلب درمان آن با عدم موفقیت روبرو می شود،ولی راه های پیشگیری از آن بسیار آسان بوده و هم پوشانی قابل توجهی با سایر سرطان ها دارد.در این مقاله کوتاه به بیان کامل این سرطان،راه های پیشگیری از آن،فاکتور های به وجود آورنده آن می پردازیم.تا آخر مقاله با ما همراه باشید.

توضیحات کلی این سرطان

طبق همان چیزی که در بالا گفته شد این نوع از سرطان مختص جنس خاصی نبوده و در هر دو جنس عامل مرگ و میر زیادی می باشد.مشخصه اصلی آن همانند سایر انواع سرطان ها رشد کنترل نشده سلولی این بار در ریه ها می باشد.همانند سایر انواع سرطان در صورت عدم پیگیری درمانی برای این بیماری،سرطان اقدام به دست اندازی یا همان متاستاز به سایر بافت ها نموده و مشکلات فرد بیمار را دوچندان خواهد کرد.اکثر سرطان هایی که از ریه شروع می شوند ناهنجاری های رشدی هستند که از بافت پوششی نشات میگیرند.در کل طبق اعلام مراکز تخصصی سرطان این بیماری به سه نوع کلی تقسیم بندی می گردد و دانستن نوع دقیق آن به همراه زیر نوع مختص آن برای درمان و پروسه تشیص کاملا حائز اهمیت می باشد و پزشکان باید در این زمینه تبحر کافی را داشته باشند.متاسفانه این نوع از سرطان در مراحل اولیه فاقد هر گونه نشانه خاصی می باشد و وقتی نشانه ی خاصی را بروز می دهد که بیماری در مراحل پیشرفته خود قرار داشته باشد،اما یک سری نشانه هایی هستند که توسط پیگیری های خاص میتوان این سرطان را کمی زودتر شناسایی کرد که در ادامه به بیان آن ها خواهیم پرداخت.

چه مواردی باعث به وجود آمدن این نوع از سرطان می گردد؟

برای شروع بحث اصلی به بیان مواردی می پردازیم که باعث به وجود امدن سرطان ریه می شود.بدیهی است که با دوری هر چه بیشتر از این موارد از سرطان ریه هم در امان خواهیم بود.

1-مصرف تنباکو و سیگار:شاید مهم ترین دلیل سرطان ریه را بتوان در همین یک مورد خلاصه کرد.طبق نظر متخصصین سرطان شناسی آمریکا مصرف دخانیات دلیل بر حدود 80% مرگ بر اثر سرطان ریه می باشد.مصرف این مواد به صورت روزانه، رابطه قابل توجهی با بروز سرطان ریه دارد.هم چنین مصرف پیپ و سیگار هم از عوامل مهم سرطان می باشند ولی خطر آن ها به اندازه تنباکو موجود در قلیان نمی باشد.مصرف این مواد علاوه بر افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه باعث سرطان دهان،سرطان مجاری فوقانی گوارشی،کاهش عمق تنفس و....می شود.پس اکیدا توصیه می گردد که از مصرف چنین موادی خودداری به عمل آید.

مشکل اصلی تر و دردناک تر مصرف دخانیات،مسئله آسیب دیدن افرادی است که این مواد را استنشاق میکنند مثلا پدری که در خانه سیگار می کشد انگار به تمامی اعضای خانه سیگار میدهد! این مسئله که به نام مصرف کننده ثانویه(second hand smoker ) معروف است امروزه توجه بسیاری از دانشمندان و پزشکان را به خود جلب کرده است؛به طوریکه حدود 7000 مرگ و میر سالانه به خاطر این نوع از مصرف گزارش شده است! این آمار بسیار دردناک بوده وباید برای خانواده ها توصیف گردد.همان طور که پدری وقتی سیگار را در دست بچه اش میبیند آشفته می شود باید بداند که مصرف سیگار در کنار او هم همان اثرات سو را بر جسم و روح او خواهد گذاشت.

2-تماس با گازرادون: تماس با این ایزوتوپ پرتوزا باعث سرطان ریه می گردد.این گاز که گازی بی رنگ وبی بو می باشد محصول تجزیه رادیم رادیواکتیو در پوسته زمین است. این عامل بیشتر در ایالات متحده دیده شده است و در کشور ما زیاد مشهود نبوده ویا آمار درستی در دست نیست ولی تهویه مناسب خانه ها به روش های گوناگون باعث تمیزی هوای خانه و یا حتی محل کار می گردد که در جلوگیری از بروز سرطان ریه بسیار مثمر ثمر می باشد.

3-آزبست یا پنبه نسوز:این ماده که جدیدا استفاده آن با تلاش های دولت در کشور ما با ممنوعیت همراه شده است ازعوامل ایجاد کننده سرطان ریه محسوب می شود.ذرات ریز موجود در این مواد باعث ورود آن ها به سیستم تنفسی می گردد  که در طی زمان با نشست این مواد بر روی سلول های ریه باعث ایجاد سرطان می گردد.پس استفاده از این مواد یا کار با آن باید بسیار کنترل شده و کم تر شود.

4-استنشاق برخی مواد شیمیایی و معدنی: استنشاق مستقیم برخی از مواد مثل آرسنیک، کادمیوم،بیرلیوم و ... رابطه مستقیمی با بروز سرطان ریه دارد.یک مثال خوب برای استنشاق این گاز ها میتوان سم پاشی های کشاورزی را نام برد که گاهی توسط کشاورزان بدون استفاده از ماسک و ابزار آلات خاص انجام می شود.توصیه اکید به این دسته می شود که در حین سمپاشی حتمن از لوازم ایمن  مثل ماسک،دستکش و ... استفاده شود.

5- آلودگی هوا مورد بعدی که بیشتر در شهر های بزرگ شاهد ان هستیم قرار گرفتن در معرض هوای آلوده می باشد.مطالعات انجمن علمی سرطان شناسی آمریکا نشان داده است که 5% مرگ و میر ناشی از سرطان ریه به دلیل قرار گرفتن در معرض هوای آلوده می باشد. افرادی که در شهر های شلوغ و پر ترافیک زندگی میکنند باید توجه داشته باشند که در صورت امکان باید از لوازمی مثل ماسک استفاده کرده و در روز هایی که سطح آلودگی به حد غیر مجاز می رسد از خانه خود بیرون نروند.

6-عواملی دیگری مثل سابقه فامیلی یا شخصی،سابقه رادیوتراپی های متعدد،رژیم غذایی خاص و مواردی از این دست هم باعث به وجود آمدن سرطان ریه می شود مثلا تحقیقی که جدیدا در ژورنال های علمی مطرح است به رابطه مصرف مکمل بتاکاروتن در افراد سیگاری و سرطان ریه اذعان دارد که این موارد باید بیشتر قابل توجه پزشکان عزیز قرار گیرد.

همان طور که در بالا اشاره شد عوامل متعددی در بروز سرطان ریه وجود دارد ولی اصلی ترین و کلیدی ترین مورد مصرف سیگاروتنباکو به شمار می آید.چه بهتر است با ترک این مواد خود و خانواده خود را از ابتلا به این دسته از بیماری ها مصون نگه داریم.

آیا سرطان ریه قابل پیشگیری است؟

به جرات می توان گفت که همه انواع سرطان قابل پیشگیری می باشد،به طوری که هر چه تماس با عوامل خطر کمتر باشد همان قدر احتمال ابتلا کاهش خواهد یافت.از طرف دیگر رعایت رژیم غذایی صحیح،ورزش کردن،کمتر قرار گرفتن در محیط های استرس زا و... باعث ابتلا هر چه کمتر به این دست از بیماری ها خواهد شد.

آیا میتوان این سرطان را در مراحل اولیه تشخیص داد؟

همانطور که قبلا هم توضیح داده شد سرطان ریه از جمله سرطان های سخت بوده و اغلب پزشکان آن را با انواع عفونت های ریوی و سایر بیماری ها اشتباه می گیرند.این نوع از سرطان تا وقتی که آسیب جدی به بافت نرم ریه وارد نکند خود را نشان نمی دهد.تست های غربالگی هم که برای این سرطان در نظر گرفته می شوند کمی پرهزینه بوده و چندان مورد استقبال عموم قرار نمی گیردمگر اینکه به صلاح دید پزشک این تست ها انجام پذیرد. یکی از این تست ها که جدیدا در مقالات علمی از آن نام برده می شود تست LDCT می باشد که در تشخیص نقاط بدخیم سرطانی بسیار کارآمد نشان داده است.پیشنهاد می شود با داشتن علائم احتمالی سرطان ریه که در ادامه در مورد آن ها بحث خواهیم کرد به پزشک مراجعه کرد و به صلاح دید ایشان اقدام به انجام تست غربالگری بکنیم.

علائم و نشانه های سرطان ریه

دقت شود که داشتن این علائم به معنای ابتلا به سرطان ریه نمی باشد و احتمال الودگی با این بیماری بسیار کم است ولی توصیه می شود که با داشتن این علایم حتما به پزشک خود مراجعه کرده و از او برای پیگیری های بیشتر درخواست شود.سرطان بیماری است که اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود به آسانی درمان خواهد شد.

بیشتر سرطان های ریه تا وقتی که به مرحله آسیب بافتی نرسیده اند هیچ گونه علایمی از خود بروز نمی دهند ولی علائمی که درادامه توضیح می دهیم از علایمی هستند که احتمال تخریب بافت ریه در شدت آن ها دخیل است و این علایم می تواند برای سرطان هم مورد توجه قرار گیرد:

1-سرفه طولانی مدت که نه بهتر می شود و نه بدتر می تواند از علائم مهم بیماری های ریه و مخصوصا سرطان ریه باشد.

2- سرفه خونی یا سرفه ای که به رنگ زنگ آهن(قهوه ای متمایل یه قرمز)باشد.   

3- درد قفسه سینه که اغلب با دم عمیق،سرفه و خنده بدتر می شود.

4- از دست دادن وزن و اشتها بدون هیچ دلیلی خاصی.

5- احساس گرسنگی وضعف مداوم و پیاپی.

6- صدا دادن تنفس) wheezing) در هنگام نفس کشیدن که حتما باید توسط پزشک تشخیص سرطان داده شود ولی این علامت همیشه گویای مشکلی در سیستم تنفسی می باشد.

در موارد شدید تر علائمی مثل درد استخوان ،تغییرات سیستم عصبی(مثل سردرد،ضعف و بی حسی بازو یا پا،مشکلات تعادلی و...)،زردی پوست یا چشم و ... هم دیده شده است.

پروسه تشخیص و درمان سرطان ریه:

اولین اقدام برای تشخیص سابقه خانوادگی این بیماری است.به کسانی که این بیماری در افراد نزدیک خود دارند توصیه می شود حتما تست غربالگری را از پزشک خود درخواست کنند و ان را طبق نظر متخصص در فواصل خاص زمانی تکرار کنند.علاوه بر این مورد نمونه برداری از خلط فرد مشکوک هم انجام می شود به این صورت که نمونه خلط در زیر میکروسکوپ گذاشته شده وبرای پیدا کردن سلول های سرطانی ان را کنکاش می کنند.همچنین عکس برداری از قفسه سینه و سی تی اسکن هم گاها مورد استفاده قرار می گیرد.نمونه بردای از بافت های لنفاوی اطرف ریه،انجام برونکوسکوپی،جراحی و بیوپسی هم گاهی برای تشخیص مورد استفاده است.

درمان این بیماری همان طور که بارها مورد تاکید قرار گرفت بسیار مشکل بوده.درمان این سرطان بسته به نوع سرطان متفاوت است ولی در حالت کلی روش هایی همانند جراحی برای سرطان ریه سلول کوچک (NSCLC)،جراحی و برداشتن بافت سرطانی ریه،روش سرمادرمانی(cryosurgery)، شیمی درمانی،پرتو درمانی و.. است. روش جدیدتری هم با نام فرسایش مایکروویوی (microwave ablation) جدیدا به لیست درمان های این بیماری اضافه شده است ولی هنوز مورد تایید برخی انجمن های علمی قرار نگرفته است.

در این مقاله کوتاه سعی شد شما را با سرطان ریه اشنا کرده و روش های درمان،پیشگیری و آلوده سازی را با هم مروری کوتاه کنیم.چه بهتراست که همه در مورد سرطان ها تا این حد دانسته و درزندگی شخصی خود این موارد را به کار ببندیم.سرطان بیماری خانمان سوز بوده که درمان بسیار طاقت فرسایی دارد ولی با پیشگیری های ساده می توان جلوی این میهمان ناخوانده را به فضای گرم خانواده گرفت.مادران نقش بسیار مهمی در جلوگیری از بروز این بیماری درخانواده دارند پس با اگاه سازی این قشر می توان به آینده ای روشن تر امید داشت.

مقالات ما را به کسانی که دوستشان دارید معرفی کنید.

ممنون ازهمراهیتان.

کاوه هادیلو

دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی زنجان

مرداد 1397.