پیشگیری از سرطان (قسمت اول)
با اینکه سرطان بیماری است که سخت درمان میشود، ولی از طرفی جزو بیماریهایی هم هست که پیشگیری از آن تا حدودی آسان است. یعنی با انجام یک سری کارهای بسیار ساده وکمهزینه میتوان از ورود این بیماری به فضای خانه و خانواده جلوگیری کرد. قبل از این که به بررسی روشهای پیشگیری از سرطان بپردازیم، ابتدا باید موارد ایجادکننده آن را معرفی کنیم. پس در این مقاله کوتاه به اجمال به معرفی موارد سرطانزا خواهیم پرداخت.
قبل از شروع به شمردن موارد سرطانزای دوروبرمان، باید به این نکته دقت کرد که یکی از دلایل اصلی سرطان وجود عوامل ژنتیکی است. شاید شما کسانی را ببینید که چندین سال است با مصرف مواد سرطان زا (مثل دخانیات) هنوز به زندگی خود ادامه می دهند. طبق گزارشهای علمی مطرح شده این افراد اگر چه خود فاقد زمینههای ایجاد سرطان هستند ولی این زمینه را در نسلهای آینده رونق بخشیده و باعث میشوند که در نسلهای آتی افرادی در خطر ابتلا به سرطان قرار بگیرند. مواردی هم که در ادامه مطرح خواهد شد، فقط به عنوان فاکتورهای خطر (risk factor) بیماری سرطان به شمار میروند. پزشکان تاکید دارند دوری از این موارد موجب سلامتی فرد و مصون ماندن او از بسیاری از بیماریها (و من جمله سرطان) میگردد. حال با هم به بررسی موارد پرخطر میپردازیم:
1- سیگار: اولین عامل و مهمترین آنها دخانیات است که بسیاری از مردم روزانه در معرض آن قرار میگیرند. دود سیگار و قلیان یکی از مهمترین عوامل ایجاد سرطان ریه میباشد. نیکوتین موجود در سیگار از طریق ریهها طی 7 ثانیه به مغز رسیده و روی آن تاثیرات مخربی میگذارد. مصرف سیگار علاوه بر ایجاد سرطان ریه و مجاری تنفسی باعث سکته قلبی، سکته مغزی، برونشیت مزمن، سرطان حنجره و سرطان پانکراس میگردد.لازم به ذکر است طبق آمار بهداشت جهانی، سیگار در قرن بیستم جان 100میلیون نفر را گرفت. اشخاص سیگاری نه تنها خود را در معرض آسیب قرار می دهند بلکه اطرافیان را هم به ورطهی نابودی میکشانند. جالب است بدانید که در بعضی از کشورها مصرف سیگار در اماکن عمومی مشمول جریمه میشود. بسیار دیده شده است که پدر خانوادهای در جمع شاد خانواده شروع به استعمال سیگار میکند.کاش او بداند با این کار چه آثار مخربی را برای فرزندان خود بر جای میگذارد. در این مورد در مقالههای بعدی بیشتر صحبت خواهیم کرد.
2- اشعه ایکس(X-ray):یکی از مواردی که همه در سرطانزا بودن آن اتفاق نظر دارند، استفاده بیش از حد از اشعه ایکس است. این اشعه بیشتر برای تشخیص موارد بارداری و سالم بودن جنین در بدن مادر و همچنین در پرتودرمانی و عکسبرداری استفاده میشود. ولی استفاده بیش از حد از این تکنولوژی منجر به بروز مشکل میشود. لازم به ذکر است استفاده بیش از حد از اشعه ایکس منجر به لوسمی، کوتاهی عمر، عقبماندگیهای ذهنی و از بین رفتن سلولهای بدن میگردد. باید در استفاده از این اشعه بسیار وسواس به خرج داد و بدون تجویز پزشک از این روش استفاده نکرد.
3- مواد شیمیایی: استفاده از برخی مواد شیمیایی منجر به بروز سرطان میگردد. مواد شیمیایی موجود در انواع حشرهکشها، رنگهای صنعتی، لاکها، واکسها و وسایلی از این قبیل سرطانزا بوده و توصیه میشود که از این مواد کمتر استفاده گردد. این مواد با آزاد کردن ترکیبهای گازی شکل (VOC) منجر به ایجاد سرطان میشوند. برخی از مواد نگهدارنده استفاده شده در مواد غذایی غیر استاندارد هم بسیار سرطانزا بوده و استفاده از این مواد به کل ممنوع میباشد. استفاده از مواد غذایی هم که دارای تاریخ انقضا طولانی هستند، زیاد توصیه نمیگردد; چون یکی از موارد احتمالی ابتلا به سرطان هستند.
4- چاقی: یکی از عوامل اصلی سرطان چاقی بیش از حد است. چاقی نهتنها باعث ایجاد انواع مختلفی از سرطانها میگردد، بلکه باعث بروز بسیاری از بیماریهای گوارشی مفصلی و .... نیز میشود. متاسفانه جامعه امروز ما جامعهای چاق و بدون تحرک است. مصرف مواد ناسالم و نداشتن برنامه تغذیهای مناسب، همچنین نداشتن برنامه ورزشی موجب شده است که بسیاری از مردم ما با این بیماری دست و پنجه نرم کنند. در مورد چاقی به تفصیل در مقالههای بعدی صحبت خواهیم کرد.
5- آلودگی هوا: یکی از معضلات ایجادکننده سرطان، آلودگی هوا است. این آلودگی باعث بهوجود آمدن بسیاری از بیماریها از جمله سرطان ریه و مجاری هوایی میگردد. آلودگی هوا آرام آرام سبب تغییرات ساختاری و ژنتیکی در بافتهای بدن و تبدیل به عامل سرطانزایی در بافتهای دیگر میشود.
6- روغن های هیدروژنه: تولیدکنندگان، برای اینکه مجبور نشوند روغنهای مایع را برای شفاف-سازی و یک سری پروسههای طولانیمدت و پرهزینه آماده کنند، به صورت ترکیب با هیدروژن و به صورت جامد تولید میکنند. این روغنها به دلیل اینکه با هیدروژن ترکیب شدهاند، نقطه ذوب بالایی دارند و در دمای بدن به صورت جامد هستند. بنابراین با رسوبکردن در داخل رگها و سایر نقاط بدن خطر بیماریهایی مثل اتساع عروق (atrisclorosis، انواع سرطانهای خون و ...را افزایش میدهند. خانوادهها باید استفاده از این روغنها را به حداقل برسانند.
7- گوشت قرمز: مصرف زیاد و خارج از اندازه گوشت قرمز در شبانهروز بسیار مضر بوده و خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و انسدادی را افزایش میدهد. همچنین تحقیقات جدید حاکی از این موارد است که مصرف گوشت پرچرب و زیاد در طول شبانهروز باعث افزایش خطر بیماری سرطان میگردد.
8- تلفن همراه: جالب است بدانید با این که در مورد تاثیرات سوء موبایل گفته میشود، هنوز منبع علمی خاصی از تاثیر صددرصد نامطلوب موبایل بر سلامتی سخن به میان نیاورده است. مقالههای بسیاری در این مورد نگارش شده است ولی هنوز به طور قطعی نمیتوان گفت که موبایل سرطانزا میباشد. البته می توان گفت که موبایل به خاطر استفاده از امواج در مکانیسمش، به طور حتم بر بدن انسان تاثیر خواهد گذاشت. حال این تاثیر به چه نحوی و چطور خواهد بود هنوز هزاران پزشک در صدها انستیتو در حال مطالعه روی آن هستند ولی پیشنهاد میشود از مجاورت طولانیمدت با گوشیهایتان خودداری کنید. لازم به ذکر است موبایلی که در حال شارژ شدن است، به طور قطع آسیبزا می باشد. پس هیچگاه گوشی در حال شارژ را بالای سرتان نگذارید.
9- نور آفتاب: با وجود اینکه نور آفتاب بسیار وجودبخش بوده و بدون آن دیگر سیاره ما خالی از حیات خواهد بود، ولی قرار گرفتن بیش از حد در مجاورت آن خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش خواهد داد. اشعه فرابنفش خورشید سبب تاثیر مخرب بر روی سلولهای ملانوما (سلولهای ترشح کنندهی رنگدانههای پوستی) میشود. این سلولها بر اثر از دستدادن نقش مهارکنندههای خود، دیگر به طور برنامهریزیشده به تولید ملانین (رنگدانه پوست) نپرداخته و آن را با دوز بسیار بالا میسازند که این سادهترین توضیح برای بروز سرطان پوست میباشد. جالب است افرادی که دارای رنگ پوستی روشنتر هستند، باید بیشتر مراقب خود باشند. چون این نوع سرطان در این قشر بیشتر دیده شده است. سالانه حدود 55000 نفر بر اثر این سرطان جان خود را از دست میدهند.
در این مقاله سعی شد موارد مهم سرطانزا که در محیط خانه و خانواده بیشتر در مجاورت با آن هستیم، نام برده و در مورد هر کدام هم بهصورت کاملا خلاصه توضیح داده شود. درمقالات آینده به صورت جداگانه به بیان مهمترین این موارد خواهیم پرداخت و روشهای دور ماندن از این موارد پر خطر را نیز خاطرنشان خواهیم کرد. امید است که با آگاهی بتوان از بروز بیشتر سرطان جلوگیری کرد.
منابع:
شبکه خبری فارس نیوز
خبرگذاری ایسنا
سازمان IARC
مجله پزشکی دکتر سلام
گزارش دکتر مجید مختاری_فوقتخصص بیماریهای ریه
کتاب بافتشناسی دکتر جعفر سلیمانیراد